Βίνκελμαν, Γιόχαν Γιοακίμ

(Johann Joachim Winckelmann, Στένταλ, Πρωσία 1717 – Τεργέστη 1768).Γερμανός αρχαιολόγος και αισθητικός, ο ιδρυτής της αρχαιολογίας ως επιστήμης και ο μεγαλύτερος θεωρητικός του νεοκλασικισμού. Με το κριτήριο και τις γνώσεις του, κατόρθωσε, χωρίς να έχει υπόψη του αρκετά ελληνικά έργα, να αξιολογήσει την προσφορά των αρχαίων Ελλήνων στην τέχνη και να εκτιμήσει τη συμβολή της στη διαμόρφωση της ρωμαϊκής τέχνης και γενικότερα του πολιτισμού των μεταγενέστερων χρόνων. Σπούδασε θεολογία και αρχαία φιλολογία στο πανεπιστήμιο της Χάλε, καθώς επίσης μαθηματικά και ιατρική στην Ιένα. Το 1741 διορίστηκε βιβλιοθηκάριος του κόμη Μπίναου στη Δρέσδη, όπου μελέτησε σεβάθος τον πολιτισμό της αρχαιότητας και έγραψε, το 1755, τις Παρατηρήσεις στη μίμηση των ελληνικών έργων.Τον ίδιο χρόνο εγκαταστάθηκε στη Ρώμη και το 1763 έγινε έφορος αρχαιοτήτων. Εκεί γνώρισε διάφορους αξιωματούχους της καθολικής εκκλησίας και με τη βοήθειά τους μπόρεσε να δει από κοντά και να μελετήσει τα έργα της αρχαιότητας που υπήρχαν στη συλλογή Αλμπάνι του Βατικανού, του Καπιτωλίου κ.ά. Καρπός της διαμονής του στην Ιταλία είναι τα βιβλία που έγραψε, εμπνευσμένα από τις άμεσες παρατηρήσεις του. Με τον περίφημο Απόλλωνα του Μπελβεντέρε εγκαινίασε τη σειρά των Περιγραφών του. Οι προσπάθειές του γύρω από τη μελέτη της αρχαίας τέχνης, γεμάτες έμπνευση, γνώση και ευαισθησία, οργανώθηκαν και βρήκαν την έκφρασή τους στο μεγάλο και σπουδαίο έργο του Ιστορία της τέχνης της αρχαιότητας (1764). Το σημαντικό αυτό βιβλίο, που άνοιξε τον δρόμο στη γέννηση και στην ανάπτυξη μιας ολόκληρης επιστήμης, της αρχαιολογίας, ξεκίνησε από τη συστηματική μελέτη της εξέλιξης που παρουσιάζουν οι καλλιτεχνικοί ρυθμοί και τα έργα τέχνης. Ο Β. απέδωσε μεγάλη σημασία, όχι στα περιγραφικά στοιχεία ή στις βιογραφικές λεπτομέρειες, όπως γινόταν μέχρι τότε, αλλά στις βαθύτερες αισθητικές και πνευματικές αξίες που περικλείει η αρχαία ελληνική τέχνη. Ύστερα από αυτό το βασικό βιβλίο, έγραψε τα Αρχαία ανέκδοτα μνημεία (1767) ως συμπλήρωμα και ολοκλήρωση της Ιστορίας του.Σημαντική είναι η μελέτη του, Πραγματεία προκαταρκτική του σχεδίου και του ωραίου,όπου ανέπτυσσε τις αισθητικές θεωρίες του. Το 1760 δημοσίευσε στα γαλλικά μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συλλογή σφραγιδόλιθων με τον τίτλο Περιγραφή των σφραγιδόλιθων του βαρόνου φον Στος. Ο Β. κατέχει επίσης αξιοσημείωτη θέση στην ιστορία της γερμανικής λογοτεχνίας με τα εμπνευσμένα κείμενά του, ως δημιουργός ύφους αλλά και επιστημονικής γλώσσας στην αισθητική κριτική. Δολοφονήθηκε στην Τεργέστη από κακοποιό σε ένα ξενοδοχείο της πόλης. Η επέτειος των γενεθλίων του Β. (9 Δεκεμβρίου) γιορτάζεται επίσημα κάθε χρόνο σε όλα τα γερμανικά αρχαιολογικά ινστιτούτα του κόσμου. Προμετωπίδα του βιβλίου του Γερμανού αρχαιολόγου Γιόχαν Γιοακίμ Βίνκελμαν "Αρχαία ανέκδοτα μνημεία" (1767). Ο Αμερικανός συγγραφέας και σεναριογράφος Γκορ Βιντάλ.